Nie tylko Szymborska, czyli co ma nam do powiedzenia polska poezja współczesna

W dniu 13 maja 2025 roku w Akademii Nauk Stosowanych Gospodarki Krajowej studenci SUTW wysłuchali wykładu Pani mgr Aleksandry Kołodziejek „Nie tylko Szymborska, czyli co ma nam do powiedzenia polska poezja współczesna". Najbardziej znanymi poetami współczesnymi oprócz tytułowej Wisławy Szymborskiej są Zbigniew Herbert i Czesław Miłosz, których twórczość dobrze znamy. Nasza gościni w swoim wykładzie postanowiła przedstawić sylwetki i twórczość także innych wybranych poetów, może jeszcze mało znanych, jednak mających na swoim koncie wiele pozycji książkowych (tomików poezji) oraz nagród. Są wśród nich:

Jadwiga Stańczakowa (1919-1996) - ociemniała poetka zadebiutowała dopiero w 1979 r. za namową Mirona Białoszewskiego. Przyjaźniła się z Władysławem Broniewskim. Była jedną z prekursorek pisania o niepełnosprawności, ale też i o depresji, z którą borykała się wiele lat, praktycznie do końca życia. Przeżycia wojenne pozostawiły ślad w jej wierszach. Pragnienie, by widzieć, sprawiło, że przeżywaną rzeczywistość nasyciła ogromną intensywnością środków wyrazu np. „Ślepak", „Lato", „Czasem widzę migiem", „Stoliki ożyły". Wiersze przepełnione są wyobraźnią wyczuloną na barwy, światło i dotyk (dotykiem potrafiła rozróżniać kolory i wzory). Bohaterem wielu jej wierszy był Wicek (Miron Białoszewski). Na postawie jej książki „Dziennik we dwoje" powstał w 2005 r. film fabularny „Parę osób, mały czas", opowiadający o autentycznej przyjaźni niewidomej Jadwigi Stańczakowej z Mironem Białoszewskim. Krystyna Janda, która wcieliła się rolę głównej bohaterki otrzymała na FPFF w Gdyni, Nagrodę Główną Złote Lwy za najlepszą główną rolę kobiecą (2005 r.). Wiersze niedoceniane za życia poetki, obecnie popularyzuje i odkrywa na nowo jej wnuczka Justyna Sobolewska. Poetka otrzymała Nagrodę im. Jerzego Szczygła.

Krystyna Miłobędzka (1932-2025) - poetka cicha, niemedialna, ceniona w środowisku literackim. Jej wiersze tłumaczone są na wiele języków. Wielu młodych poetów powołuje się na jej twórczość i próbuje naśladować. Wiersze są uniwersalne, refleksyjne nad życiem, światem ludzkim i światem przyrody. Człowiek wcale nie jest najważniejszy, jesteśmy równymi bytami ze zwierzętami i przyrodą np. „Na dwu i na czterech łapach", „Jestem…". Laureatka wielu nagród m.in. nagrody im. Barbary Sadowskiej (1992 r.), Fundacji Kultury (1993 r.), nagrody Ministra Kultury (2001 r.), nominowana do Nagrody Literackiej Nike (2005 r. tom „Po krzyku"), laureatka Poznańskiej Nagrody Literackiej - Nagrody im. Adama Mickiewicza (2020 r.), wyróżniona Nagrodą 100-lecia ZAiKS-u (2022 r.).

Jerzy Jarniewicz ur. 1958 r. – poeta, tłumacz literatury anglojęzycznej. Jego wiersze zawierają wątki poświęcone Bogu, tożsamości, dzieciństwu i miłości po stracie rodziców („Koncert blaszanych miednic"). Jeden z niewielu poetów współczesnych piszących wiersze rymowane. Typowe dla Jarniewicza jest pisanie tomików zwartych tematycznie, poświęconych określonemu zagadnieniu np. rzeczywistość PRL-u, widziana oczami dziecka („Oranżada"). Laureat bardzo wielu nagród m.in. nominowany do Nagrody Literackiej Nike (2008 r. „Znaki firmowe" i 2019 r. „Tłumacz między innymi"), laureat Nagrody Literackiej Nike (2022 r."Mondo cane"), laureat Nagrody Literackiej im. Juliana Tuwima w 2022 r. za całokształt twórczości.

Julia Fiedorczuk ur. 1975 r. - poetka, pisarka, tłumaczka, krytyczka literacka. Najważniejszym tematem jej twórczości jest ekopoetyka, w której stara się opisać kryzys klimatyczny i migracyjny, relacje między człowiekiem a przyrodą. Interesuje ją zmiana postrzegania tego co ludzkie i nie-ludzkie. W „Psalmach" poetka odwołuje się do Psalmów Dawidowych. Nowy świat, daleki jest od ideału i raczej nie zostanie zbawiony, ale przynajmniej daje nam odrobinę nadziei. „Psalmy" upominają się o wykluczonych ludzi, ale też o rośliny, zwierzęta i krajobrazy. Porównywana jest przez krytyków z Wisławą Szymborską. Twórczość jej tłumaczona jest na 17 języków. Laureatka wielu nagród m.in. Nagroda im. Wisławy Szymborskiej (2018 r. za tom „Psalmy"), nominowana do Nagrody Literackiej „Nike" (2016 r. za powieść „Nieważkość").

Małgorzata Lebda ur. 1985 r. - poetka, pisarka, taterniczka, ultramaratonka (2021 r. wzdłuż rzeki Wisły 1113 km). Poezja z dużą ilością elementów biograficznych, sięga do dzieciństwa (Łakome" – rozmowa z matką, „Matecznik" – rozmowa z ojcem pszczelarzem). W wierszach „czerwiec: krew", „przedwiośnie: pierwszy oblot" opisuje trudne dzieciństwo na wsi wśród zabijanych czy upolowanych zwierząt oraz zgłębia tajniki pszczelarstwa w pasiece przekazywane przez ojca. Jej tomiki z wierszami to opowieść o czymś, tworzą całość (książka poetycka). Laureatka wielu nagród m. in. Nagrody Literackiej Gdynia (2019 r.) oraz Nagrody im. Wisławy Szymborskiej (2022 r. „Mer de Glace"). Wydana w 2023 roku powieść "Łakome" - jej prozatorski debiut, została nominowana do Nagrody Literackiej Nike, Literackiej Nagrody Europy Środkowej Angelus oraz Nagrody Conrada.

Justyna Bargielska ur. 1977 r. – poetka i pisarka. Jej twórczość charakteryzuje się dosadnym, zmysłowym językiem oraz czarnym humorem, na granicy makabry i absurdu. Tematyka utworów zanurzona jest w surrealnych, nieco baśniowo-dziecięcych przestrzeniach („W sobotę, „Na odejście wszystkich zwierząt"). W twórczości czerpie z własnych doświadczeń. Interesują ją różne aspekty cielesności człowieka, głównie kwestie macierzyństwa, seksualności, śmierci. Laureatka wielu nagród m.in. Nagroda Literacka Gdynia (2010 r. za tomik „Dwa fiaty" oraz w 2011 r. za tom prozy „Obsoletki"), nominowana do Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej „Silesius" oraz do Nagrody im. Wisławy Szymborskiej (2013 r. „Bach for my baby"). Za „Dziecko z darów" w 2020 r. nominowana do Wrocławskiej Nagrody Poetyckiej „Silesius", a w 2021 r. do Nagrody im. Wisławy Szymborskiej.

Przedstawione wiersze z twórczości wybranych poetów współczesnych są odzwierciedleniem przeżyć z dzieciństwa, niejednokrotnie tragicznych, miłości, macierzyństwa, seksualności, śmierci, marzeń, relacji między ludźmi i zmian klimatycznych. Poezja jest często chaotyczna, bo również świat jest pełen chaosu a media cyfrowe i społecznościowe są wszechobecne. Wymaga ona jednak by zatrzymać się na moment, skupić, odrzucić chaos będący wokół nas, zrozumieć autora, co nam przekazał i po swojemu zinterpretować.

Wykład ten wchodzi w skład zadania publicznego ,,Edukacja kulturalna dorosłych" współfinansowanego ze środków otrzymanych od Miasta Kutno.

Tekst: Teresa Gruszczyńska
Zdjęcia: Stefania Szadkowska